İNCE BAĞIRSAKTA YANLIŞ FLORA: SİBO

Sibo kısaca, ince bağırsakta olmaması gereken bakterilerin artışıdır.

Bu durum, ince bağırsakta doğal olmayan bir şekilde lakto bakteri oluşumudur. Bu bakteriler normalde kalın bağırsakta bulunur ve herhangi bir şikayete de yol açmazlar.

Bu bakteri ince bağırsakta karbonhidratı fermente ederler ve bu esnada gaz oluşur, bu da şişkinliğin ve karın ağrılarının ana sebebi olur. Bu esnada D-laktik asit oluşabilir, organizmada normal bir metabolizma sürecinde üretilen L-laktik asidin aksine, D-laktik asit vücut tarafından çok zor parçalanır. Bu nedenle çok uzun süre bağırsakta kalır, bağırsak mukozasından kana geçebilir ve kanı asitlendirir. Bunun adı 'laktasidoz'dur.

Bunun haricinde ince bağırsağa yerleşen bu bakteriler sindirim enzimlerini de engelleyerek gıdaların yeterince sindirilememesine neden olur. Kalın bağırsağa alışılmışın dışında tam sindirilmemiş gıda partiküller gider, netice olarak kalın bağırsakta da daha fazla bakteri aktivitesi olur ve bu da şişkinliği ve gaz oluşumunu artırır.

SEMPTOMLAR

SİBO'nun tipik semptomları karında şişlik ve ağrılardır. Şikayetler genellikle yemekten sonra başlar ve saatler sürebilir, bu da kişinin yaşam kalitesini düşürür. Kronik ishal veya kronik kabızlık oluşabilir.

Malesef bir çok doktorun yanlış şekilde hastalara söylediği gibi bu şikayetler nedensiz değil, ince bağırsakta doğal olmayan bakteri oluşumundan kaynaklıdır. Huzursuz bağırsak sendromu teşhisi alan hastaların %50 kadarının gerçekte SİBO olduklarına dair bazı yazılar okudum.

İlaveten (zorunlu değil) konsantrasyon bozukluğu ve şaşkınlık hali olabilir. Bu semptomlar D-laktik asitten kaynaklıdır, çünkü D-laktik asit beyin hücreleri için zehirdir ve kognitif bozukluklara yol açar, düşünce süreçleri dağılır ve hatta zaman algısı bozulabilir. Bu belirtilerde yemekten en geç yarım saat sonra başlar ve saatlerce kalabilir.

İnce bağırsağın bu doğal olmayan hali uzun sürerse vücut besin elementlerinden faydalanamaz, kilo kaybeder, sıklıkla B12 eksikliği teşhis edilir.

TÜM BUNLARIN SEBEBİ NE OLABİLİR?

* SİBO durumunda genellikle kalın bağırsak ve ince bağırsak arasında bulunan, sağlıklı insanlarda bakterilerin ve gıdaların kalın bağırsaktan tekrar ince bağırsağa geçmesini engelleyen 'ileoçekal kapakçık' yeterli kapanmamaktadır.

Peki bu kapakçık neden bozulur? Bunun nedeni çoğu zaman kronik şişkinlik/gaz oluşumudur. Tabi ki bu şişkinliğin de sebepleri vardır (intoleranslar, sağlıksız beslenme, çok yemek, az lif, uyumsuz gıda kombinasyonları gibi).

Fakat yavaşlamış bir bağırsak peristaltiği demek olan kronik kabızlıkta bu kapakçığın bozulmasına yol açmak için yeterli sebep olabiliyor.

* Bağırsakların yavaşlamış olmasının sebeplerini başlıca şu şekilde sıralayabiliriz:

- Antibiyotik kullanımı

- Diyabet

- Kabızlığa yol açan bazı ilaçlar örneğin bazı antidepresanlar, parkinson ilaçları, diüretikler veya demir tabletleri.

- Reflü, mide koruyucu gibi durumlarda reçete edilen PPI (proton pompası inhibitörleri). Mide asidi normal şartlarda örneğin yoğurttan, fermente gıdalardan veya probiyotik tabletlerden dolayı aşırı miktarda bakterinin ince bağırsağa ulaşmasını engeller. Asit düzenleyiciler ise mide asidini öyle ciddi düşürür ki, ince bağırsaklara ciddi miktarda bakteri geçişi olur.

- Obezite ameliyatları (mide bypass)

- İnce bağırsak ve kalın bağırsak arasında oluşan fistüller.

- Divertükül

- Alkol tüketimi

- Çölyak, pankreas, karaciğer yağlanması gibi hastalıklarda nedenler arasında olabiliyor.

- FODMAP'ler. FODMAP ingilizce ''fermentable oligo-, di- and monosaccaharides and polyols'' cümlesinin kısaltılmışı olup, bir çok gıdada genellikle doğal olarak bulunan (katkı olmayan) ve bağırsak bakterileri tarafından fermente edilen bir grup karbonhidrattır. FODMAP açısından düşük beslenme pratikleri bir çok insanda huzursuz bağırsak sendromunu hafifletmiştir. Bu karbonhidratlara Fruktoz, Xylit, Sorbit vs. bir çokları dahildir. İnternette FODMAP diyeti ile ilgili liste bulabilirsiniz.

- Prebiyotikler (örn. inulin)

BU DURUMDA PROBİYOTİK KULLANILMALI MI?

Önceki yazımda anlattığım gibi, 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre aşırı probiyotik kullanımı ince bağırsaklarda olmaması gereken bakteri oluşumuna neden olabildiği veya en azından mevcut durumu daha kötü hale getirebildiği düşünülüyor. Ayrıca bu denekler kısmen mide asidi blokürü de kullanıyorlar ki bu da ince bağırsağın daha önce doğal olmayan bakteri örtüsüne maruz kalmış olabileceklerini düşündürten bir etken.

2019 yılında yapılmış olan bir çalışmaya göre ise günde iki kapsül ve 30 gün boyunca probiyotik kullanımının, ince bağırsak yanlış bakteri plağını (huzursuz bağırsak) bariz şekilde düzelttiği görülmüştür.

Yani burada söz konusu olan doğrudan probiyotik kullanımı değil, hastanın durumudur, hangi ilaçları aldığı, başka hangi şikayetleri bulunduğu vs. Dikkat edilmesi gereken şey aşırılık etmemektir.

İNCEBAĞIRSAK YANLIŞ BAKTERİ ÖRTÜSÜ OLUŞUMUNU NASIL ÖNLEYEBİLİRİZ?

Sağlıklı bir mide asidi düzeyine katkı sağlayan her şey aynı zamanda incebağırsağı koruyabilir (sağlıklı beslenme, yavaş yemek, çok çiğnemek, stresli yememek, acı maddeler tüketmek, mideye zarar veren ilaçlardan mümkün olduğu kadar kaçınmak).

Pankreasın sağlıklı fonksiyonu da çok önemli. Pankreas incebağırsak için yeterli miktarda sindirim enzimi ürettiği zaman ince bağırsakları da koruyabilir.

Aynı şekilde safra kesesi ve karaciğer de olması gerektiği gibi işlemelidir.

Kabız olmamaya mutlaka özen gösterilmeli, bilinçli beslenerek şişkinlik ve gaz oluşumundan kaçınmalıdır.

TEŞHİS NASIL KONULUR?

Hidrojen solunum testi ile teşhisi kolaydır. Bu testi gastro-enterolog yapabilir, aç karnınıza glikoz karışımı içilmesinden sonra belirli aralıklarla nefesinizdeki hidrojen oranı ölçülür.

Bakteriler bağırsaklarda yeterince sindirilememiş karbonhidratları fermente ettiklerinde oluşan hidrojen bağırsak mukozasından kana geçer, kandan akciğerlere ulaşır ve solunum yolu ile dışarı atılır.

Bu nedenle hidrojen solunum testi yapıldığında önce şekerli bir içecek (laktoz, fruktoz) verilir. Sağlıklı insanların ince bağırsaklarında bunlar tamamiyle emilir, sağlıksız incebağırsaklarda ise fermente edileceği için solunum testinde hidrojen yoğunluğu görülecektir. Şekerli içeceğin içilmesinin ardından 30-60 dakika sonra solunumda hidrojen artışı olursa bir incebağırsak yanlış bakteri örtüsü düşünülebilir.

KLASİK TIBBİ TEDAVİSİ NASILDIR?

Genellikle Rifaximin adında bir antibiyotik kullanılır, bu antibiyotiğin özelliği neredeyse hiç kana karışmaması, yalnızca bağırsaklarda etki etmesidir. Bazı ülkelerde yasak, bazı ülkelerde tüberküloz tedavisinde kullanılan bu antibiyotik yinede incebağırsak yanlış bakteri oluşumunda kullanılıyor.

Bazı durumlarda ise şikayetler antibiyotik kullanımıyla birlikte kısa süre kaybolup sonra tekrar başlıyor ve defalarca antibiyotik tedavisi yapılmak zorunda kalınıyor. Fakat bunlarda kalıcı bir başarı getirmiyor. Yani modern tıbbın bu konuda yapabilecekleri oldukça sınırlı, bu nedenle alternatiflere bakmakta fayda var.

SİBO BİTKİSEL TEDAVİSİ ANTİBİYOTİKTEN DAHA ETKİLİ

2004 yılında Amerika'da hastanelerinde SİBO hastaları üzerinde Riflaximin ve bitkisel tedavi karşılaştırılması yapıldı. 67 hastaya 4 hafta boyunca günde üç kez 400 mg Rifaximin verildi, diğer grupta bulunan 37 hastaya ise günde iki kez bitkisel bir kapsül verildi.

Rifaximin grubunda solunum testi %34 (23 kişi) için negatif yani SİBO artık yok olarak tespit edilirken, bitkisel tedavi grubunda %46 (17 kişi) negatif oldu.

Antibiyotik tedavisine olumlu yanıt vermeyen 44 hastanın 14'üne bitkisel tedavi uygulandı, 8 kişi yani yarıdan fazlasının solunum testi negatif oldu. Geriye kalan 10 hastaya 3 farklı antibiyotikten oluşan bir kombinasyon tedavi uygulandı ve 6 kişide başarılı olundu. Bu üç antibiyotik şunlardı: Cindamycin 300 mg, Metronidazol 250 mg, Neomycin 500 mg.

Araştırmaya dahil olan 9 gastroenterolog SİBO bitkisel tedavisinin en az antibiyotik kadar etkili olduğu sonucuna vardı. Rifaximin tedavisine yanıt vermeyen hastalara, üç ayrı antibiyotik vermek yerine bitkisel tedavi uygulanabileceğini söylediler.

Yan etkiler konusunda ise bitkisel tedavi çok daha iyi bir sonuç verdi: Antibiyotik grubunda iki kişi ishal, iki kişide deri döküntüsü, bir kişide clostridium difficile ve bir kişide ise anafilaktik şok gözlemlenirken, bitkisel tedavide yalnızca bir kişi ishal oldu.

SİBO DOĞAL TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Bir çok bitki antimikrobiyel/antibiyotik etksi ile bilinir. Amerika'da bu araştırmanın ardından deneyde kullanılan bitkilerden oluşan preparatlar çıkarıldı, farklı şirketlerin farklı ilaç içeriklerini aşağıdaki listelerde bulabilirsiniz:

1. Biotics Research FC Cidal:

Tinospora cordifolia (Guduchi Bitkisi) (sapları)

At kuyruğu (sapları)

Lapacho (iç kabukları)

Kekik (Yapraklar ve saplar)

Tarhun (yaprakları)

Sida cordifolia (yaprakları ve sapları)

Zeytin ağacı yaprakları

***

2. Dysbiocide:

Dereotu tohumu

Stemona Sessilifolia ekstresi

Artemisia Absinthium ekstresi

Pulsatilla Chinensis kök esktresi

Brucea Javanica ekstresi

Picrasma Excelsa kabuk ekstresi

Acacia Catechu sap ekstresi

Hedyotis Diffusa ekstresi

Civanperçemi yaprak ve çiçek ekstresi

***

3. Candibactin-AR

Kırmızı kekik yağı (Thymus vulgaris, %30 - %50 Timol), 0,2 ml

Oregano (keklik otu) yağı (origanum Vulgare, %55 - %75 carvacrol), 0,1 ml

Adaçayı yaprak ekstresi (Salvia officinalis, 5,5:1) 75 mg

Limonotu yaprakları ekstresi (Melissa officinalis 5:1), 50 mg

***

4. Candibactin-BR

Çin altın sarısı kök ekstresi (Coptis chinensis + berberin) 30 mg

Citra kök ekstresi (Berberis aristata + Berberin) 70 mg

Berberinsülfat 400 mg

Aşağıdaki bitkilerin toplamından oluşan karışım (300 mg):

çin altın sarısı kök ekstresi (Coptis chinensis + Berberin)

Çin takkesi kök (Scutellaria baicalensis)

Çin mantar ağacı kabuğu (Phellodendron chinense)

Zencefil (Zingiber officinale)

Çin meyan kökü (Glycyrrhiza uralensis)

Işgın kökü (Rheum officinale)

***

Bu bitkileri Türkiye'den temin etmeniz mümkün olmayabilir, bu nedenle henüz araştırması yapılmamış bazı yöntemler denenebilir, örneğin FODMAP diyeti, zeolit, Karnıyarık Otu (Psyllium) ve antibiyotik etki içinde kekik yağı kullanılabilir.