Glomeruliler (böbreklerin içinde filtrasyon yapan ince damar yumakları) pasif bir süreç sonucunda proteinden yoksun olan primer idrarı kandan süzer, bu esnada yaşamsal önemi olan maddeler geri emilir. Glomerüler filtrasyon böbrek fonksiyonunu ölçmek için önemli bir parametredir. GFR belirleme inülin ve kreatinin klerans (klerans = böbreklerin detoksifikasyonuna yönelik bir ölçüdür) üzerinden yapılır. Her iki bölümde hem kan hem 24 saat toplanmış idrar üzerinden yapılabilir.
GFR ile glomeruli’de filitre edilmiş volüm ml/dak. Olarak hesaplanır. Böbrekten geçen kanın %10 kadarlık kısmı (1 l /dak) filitre edilir, bu yaklaşık 120 ml/dak. GFR demektir. Bu değer sabit değildir gün içerisinde 1/3 oranında değişebilir.
Pasif filtrasyon, kapilar damarlardaki hidrostatik basınca, glomerulinin içerisindeki kapilar damarlara ve filitrenin geçirgenlik özelliğine bağlıdır. Hidrostatik basınç ise arteriyel basınca bağlıdır. Ayrıca insanın yaşı da önemli rol almaktadır. 18-20 yaş arası GFR en yüksek düzeydedir (120 ml/dak), 35 yaşından sonra düşmeye başlar ve 70 yaşından sonra 75 ml/dak.’e düşer.
Glomerüler filtrasyon oranı yüksek ise bu genellikle ölçüm değerini etkileyen faktörlerden kaynaklıdır (yanıltan). Yüksek değerler ayrıca kasları az olan insanlarda, yetersiz beslenmede veya ampütasyon yapılmış kişilerde görülür, bunların her birinde plasma konsantrasyonu düşüktür ve bu da değer yanıltır.
Glomerüler fltrasyon oranı özellikle bir böbrek iflası şüphesi olduğunda (akut ya da kronik), böbrek fonksiyonlarından her hangi birinin etkilendiği durumlarda ölçülür. Eğer GFR üç ay üzerinde bir süreçte 60 ml/dak. Olarak kalıyorsa bu kronik bir durumdur.
Bir böbrek iflasında pek kontrolü mümkün olmayan tansiyon yükselmesi söz konusudur. Atılan idrar genellikle sağlıklı insanların idrarına oranla daha açık renklidir ve köpürür (protein’den dolayı) veya içerisinde kan bulunur. Su vücuttan atılamaz ve ödem oluşur. Uzun sürerse elektrolit sapmasına ve dolayısı ile asit baz dengesinin bozulmasına yol açar.
Eritrosit üretimi yavaşlayacağı için bir anemi oluşması tehlikesi de bulunur. Tipik olarak uyku hali, halsizlik, konsantrasyon sorunu, hafıza problemi, ciltte kaşıntı, kaslarda yanma ve batma (özellikle ayak ve bacaklarda) belirir.
GFR sayesinde böbrek iflası 5 aşamada değerlendirilebilir.
Birinci aşamada GFR neredeyse hiç azalmaz, 120 ml/dak. Altında ve 90 ml/dak üzerindedir. Kan değerleri normaldir, idrarda protein çoğalabilir (proteinuri), kısmen ilk ödemler oluşur ve bunun haricinde başka bir sıkıtı hissedilmez.
İkinci aşamada GFR 90 ile 60 ml/dak arasında oynar ve neredeyse hiçbir belirti yoktur. Kan ve idrar tahlillerinin yanı sıra özellikle sonografi yapılması ile böbreklerdeki değişime dair ip uçları bulunabilir.
Üçüncü aşamada glomerüler filtrasyon oranı düşüktür (60 ile 30 ml/dak) ve bir böbrek zayıflığının belirtileri bulunur. Tansiyon yükselir, hasta çabuk yorulur, güçten düşer, ödemler artmaya başlar. Kan ve idrarda toksinler artar.
dördüncü aşamada değer 30 ile 15 ml/dak arasındadır ve bu artık böbrek hücrelerinin büyük bir hasara uğradığının göstergesidir. Filtrasyon oranı güçlü bir şekilde düşmüştür ve iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, ishal, yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu, kemik ve kas ağrıları ve kaşıntı gibi belirtiler artmıştır.
GFR 15 ml/dak. (beşinci aşama) düştüğünde böbrek hücrelerinin büyük kısmı artık hasar almıştır, beden düzenli olarak toksinlerden arındırılması gerekir, belirtileri şaşkınlık, kan dolaşım bozukluğu, kalp ritim bozukluğu ve bilincin kaybıdır. Yapılacak tek şey artık diyalizdir.
Glomerüler filtrasyon oranının yükselmesi ayrıca büyük bir kardiovasküler risk taşır, değer düştükçe bir kalp krizi veya beyin kanaması riski artar.
Komentarze